به نام خدا

راه های رسیدن به مقام صبر

قرآن کتابی است که  برای هر سوال پاسخی شیوا وعملی دارد ، تا اینجا به معنی صبر ومقام صبر وارتباط این واژه با صفات نیک دیگر اشاره شد ، شاید این سوال مطرح شود که راه عملی رسیدن به مقام والای صبر کدام است ؟

با اندکی دقت در قرآن به پاسخ این سوال خواهیم رسید .گفتیم ایمان را ستونهایی است زیبا واستوار که با استواری آنها ایمانی استوار خواهیم داشت ،یکی از این واژه ها و اعمال توصیه شده در قرآن عمل حج است ، حج به عنوان یکی از پایه های ایمان مطرح است حال با بررسی آیات حج در قرآن کریم وسیر انجام این عمل وتوصیه های آن به را هکارهای عملی در هر یک از پایه های ایمان می رسیم ، حج به عنوان یک الگوی کاملا عملی از جانب خداوند در زندگی انسان مطرح شده تا با نگاه به آن سیر رسیدن به دیگر پایه های ایمان بدست آید این مراحل به شرح ذیل است

1- نیت الهی

وَأَتِمُّواْ الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ وَلاَ تَحْلِقُواْ رُؤُوسَکُمْ حَتَّى یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ فَمَن کَانَ مِنکُم مَّرِیضاً أَوْ بِهِ أَذًى مِّن رَّأْسِهِ فَفِدْیَةٌ مِّن صِیَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُکٍ فَإِذَا أَمِنتُمْ فَمَن تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ فَمَن لَّمْ یَجِدْ فَصِیَامُ ثَلاثَةِ أَیَّامٍ فِی الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْکَ عَشَرَةٌ کَامِلَةٌ ذَلِکَ لِمَن لَّمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ (196) بقره

خداوند تاکید می کند عمل حج را به خاطر خداوند به پایان رسانید اگر غیر از این باشد عمل قابل پذیرش نیست وعملی که پذیرفته نشود توانایی زیر ساخت عمل صالحه ایی را نخواهد داشت بنابراین برای رسیدن به حج الهی ، صبر الهی ، انفاق الهی و... باید نیت الهی باشد .

2- تلاش

إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِن شَعَآئِرِ اللّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِ أَن یَطَّوَّفَ بِهِمَا وَمَن تَطَوَّعَ خَیْراً فَإِنَّ اللّهَ شَاکِرٌ عَلِیمٌ (158) إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ مَا أَنزَلْنَا مِنَ الْبَیِّنَاتِ وَالْهُدَى مِن بَعْدِ مَا بَیَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْکِتَابِ أُولَـئِکَ یَلعَنُهُمُ اللّهُ وَیَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ (159) بقره

یکی از مناسک حج سعی صفا ومروه است که فریاد بلند تلاش برای رسیدن به هدف است بی تلاش رسیدن به هدف میسر نمی شود و رحمت ونعمت خداوند هم در پس تلاش انسان میسر است مثل تلاش حضرت هاجر برای رسیدن به آب . برای هررسیدن به هر عمل صالحی از جمله صبر تلاش نقش اساسی را بر عهده دارد

3-عرفان

لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَن تَبْتَغُواْ فَضْلاً مِّن رَّبِّکُمْ فَإِذَا أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَاتٍ فَاذْکُرُواْ اللّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْکُرُوهُ کَمَا هَدَاکُمْ وَإِن کُنتُم مِّن قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّآلِّینَ (198) بقره

یکی از اعمال حج رفتن به صحرای عرفه است ، عرفان یعنی شناخت ، حاجی باید در این سیر به شناخت برسد تا به حج واقعی برسد ، برای رسیدن به صبر نیز شناخت یکی از راه های اصلی است واین شناخت بی تلاش برای کسب حکمت وعلم محال است ، نتیجه :علم یکی از راه های رسیدن به ایمان است اما اگر چه شرط لازم است ولی کافی نیست چه بسا علومی که نه تنها ما را به صراط مستقیم هدایت نمی کند بلکه وبال انسان خواهد شد ، علمی پایه صبر وجهاد وحج است که ما را برای رسیدن به شناخت یاری کند ، مقام صبر بی شناخت وعرفان کسب نخواهد شد . تلاش برای کسب شناخت تلاش برای رسیدن به واقعیت صبر ودر نتیجه ایمان کامل است .

4-شعور

لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَن تَبْتَغُواْ فَضْلاً مِّن رَّبِّکُمْ فَإِذَا أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَاتٍ فَاذْکُرُواْ اللّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْکُرُوهُ کَمَا هَدَاکُمْ وَإِن کُنتُم مِّن قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّآلِّینَ (198) بقره

مشعر یکی دیگر از سیر حچ است که بعد از شناخت کسب می شود .رسیدن به شعور ،یکی دیگر از شرایط رسیدن به عمل مقبول و ایمان اکمل است .

5-ذکر

لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَن تَبْتَغُواْ فَضْلاً مِّن رَّبِّکُمْ فَإِذَا أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَاتٍ فَاذْکُرُواْ اللّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْکُرُوهُ کَمَا هَدَاکُمْ وَإِن کُنتُم مِّن قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّآلِّینَ (198) بقره

لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیَّامٍ مَّعْلُومَاتٍ عَلَى مَا رَزَقَهُم مِّن بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ فَکُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِیرَ (28)  حج

پس از اینکه از مراحل عرفان وشعور گذشتی باید ذاکر باشی که ذکر یاد آوری است ودر تمام مراحل زندگی لازم است ، در مراسم حج  به ذکر بسیار تاکید شده زیرا پس از اطمینان از شناخت وشعور باید  یاد آوری وجود داشته باشد تا انسان در مسیر نماند ، ذکر یک یار وهمدم برای رسیدن به ایمان واقعی است .

6- قربانی

وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَکُم مِّن شَعَائِرِ اللَّهِ لَکُمْ فِیهَا خَیْرٌ فَاذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَیْهَا صَوَافَّ فَإِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَکُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّ کَذَلِکَ سَخَّرْنَاهَا لَکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (36) لَن یَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَکِن یَنَالُهُ التَّقْوَى مِنکُمْ کَذَلِکَ سَخَّرَهَا لَکُمْ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاکُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِینَ (37) حج

یکی دیگر از مراسم حج قربانی است که به گفته خود قرآن منظور از قربانی قربانی ظاهری نیست بلکه تقوی الهی است ، برای رسیدن به هر یک از صفات الهی که پایه ایمان است قربانی نفس وگذشتن از خود راه رسیدن به صبر و ایمان اکمل است .

بسم الله الرحمن الرحیم

           آیه 56 سوره ال عمران

اما آنانکه ایمان آورده و نیکو کار شدند ‍، خدا اجر تمام و کامل بآنها عطا کند و خدا هرگز ستمکاران را دوست نمیدارد

نا گفته مشخص است کسی که دوست خداوند نباشد و با پروردگار دوستی نکند چه سر نوشتی در انتظار او می باشد ، شاید اگر در این چند مدت زندگی سوری و ظاهری آنان نگاه کنیم بنظر انسانهای خوشبختی بیایند اما وقتی به جاودانگی و زیستن ابدی که یکی از تمایلات درونی انسان است فکر کنیم متوجه بشویم راستی اینهمه ناملایمات که از ظلم و ظالم به هستی میرسد با چه عنصر اخلاقی می توان با آن مبارزه کرد و پیروز شد ؟

آیا جز صبر ، این ودیعه الهی که در وجود هر کسی می باشد این امر مهم شدنی است ؟

این چنین است که نقش صبر حتی در صفات منفی نیز تجلی می کند ، چون هیچ نقطه مشترکی بین صفات نیکو و زشت وجود ندارد اما برای نوعی مبارزه با ظلم صبر بهترین هدیه خداوندی است این را حتی در رخداد جدید جهانی مبارزه با صهیونیست به خوبی مشاهده کردیم که صبر فرزندان اسلام و مبارزه رو در رو ارمغان، پیروزی صبر امتی بود که پایدار ایستادند .

در یک نگاه اجمالی به کلیه صفات منفی، و با دقت در کلیه اعمالی که در جهان هستی جاری است خواهیم فهمید آنچه که از این اعمال متوجه همه مردم می شود این است که ، تعریف صفات منفی فعل ماست و هر چیزی که این صفات را در اندازه های خود تعریف میکند بر داشتهای ما می باشد و الا صفات منفی بر ساحت مقدس پروردگار مصداق ندارد و در 167 آیه ای که در قرآن در رابطه با ظلم آمده است بعد از تعریف لغوی مصادیقی از ظلم را هم خواهیم آورد

    تعریف لغوی ظلم :

ظلم ، ظلما = چیزی را در غیر محل خود نهادن ، پسری که شبیه پدرش باشد کار بی جایی نیست ، کسی که از گرگ چوپانی بخواهد ، کار را به دست غیر امین سپردن ، زمین را از جای نا مناسب حفر کردن ، حق را به کسی ندادن ، از راه منحرف شدن ، شب تاریک ، جور ، آزار

با کمی تامل می بینیم که تعریف ظلم درست نقطه مقابل عدل است عدل یعنی هر چیزی را در جای خود قرار دادن و ظلم دقیقا بر عکس آن است یعنی چیزی را در جای خود قرار ندادن صبر و ظلم از جنس ماست والا صبر و ظلم برای خداوند غیر قابل تصور است و معنا ندارد لذا می بینیم که بررسی واژگان منفی نیز حلاوت و شیرینی خودش را دارد هر چند شاید زمانی متصور بودم که کار بر روی واژگان منفی خیلی دلچسب نیست و اکنون میدانیم که وجود ظلم تعریف زیبا و قشنگ عدل را به همراه دارد

  تعابیری که از ظلم میتوان با توجه به ایات داشت :

با یک نگاه میتوان پی برد که ضرورت صبر چه اندازه میتواند باشد به این تعابیر به دقت نگاه کنیم و به واقعیت صبر پی خواهیم برد ماحصل ظلم چنین تعابیری را از آیات نشان میدهد.

تاریکی ، غفلت ، عناد داشتن ، سر کشی ، پشیمانی ، رو گردانی از خدا ، فراموشی نعمتهای خداوندی ، ترس از مرگ و فرار از آن ، بسته شدن چشم و گوش به حقایق عالم ، عمل نکردن به وعده های خویش ، اعتقاد نداشتن ، شاکر نبودن بر نعمتها ، مانع بودن برای راه خداوند ، جفا کردن ، نبودن اهل انفاق ، همراهی با شیطان ، ربا خواری ، رفتن روشنایی از دل ، نرسیدن عهد خداوند به ظالم ،بی نصیب بودن از فکر دیگران و..........

به راستی آیا صبر در مقابل چنین انسانهایی که ظلم می کنند حربه زیبایی نیست ؟

بسم الله الرحمن الرحیم

      سوره بقره آیه 44

یاری جویید از خدا به صبر و صلوه که امری بسیار بزرگ و دشوار است مگر بر خدا پرستان

دو بال پرنده ای را به یاد بیآوریم که برای پرواز هر کدام بدون دیگری معنای پرواز را از پرنده خواهد گرفت ، پروازی که کندن از زمین خاکیی که جاذبه هایش انسان را از آن سیر نخواهد کرد .

انسانی که گرفتار خاک است و زمینی شده است علقه های فراوانی را با خود حمل می کند و هر روزه و در هر شرایطی جدا شدن از این خاکدان و رسیدن به اوج و کمال که اوج انسانیت است مطلوب هر کسی است ، و این مهم تحقق نخواهد یافت مگر......

این شرایط  با همه وبژگیهایش که می شناسیم ، و گفته اند و شنیده ایم باز هم قصه نا مکرر است  آیات 153 و 177 سوره بقره و هم چنین ایات 13 و 131 سوره رعد از شگفت انگیز ترین ایات در باره صبر و نماز است و اطاعت خدا .

دقت کنیم

        153 سوره بقره:

ای اهل ایمان در کارهای خود صبر و مقاومت پیشه کنید و بذکر خدا و نماز توسل جویید که خدا یاور صابران است .

 توضیح : تاکید در صبر و هدایت که مخصوص صابران است

        177 سوره بقره :

نیکو کار کسی است که به خداوند عالم (( توحید )) و به روز قیامت (( معاد )) و کتاب و پیامبران (( نبوت و امامت )) و دارایی حود را بین مردم فقیر ، یتیمان ، رهگذران و گدایان بدهد (( عدل )) و نماز به پا دارد و زکوهمال به مستحق بدهد و به عهد وفادار باشد و در جهاد و کار زار و سختی صبور و شکیبا باشد و در موقع رنج و تعب صبر پیشه کند کسانی که به این اوصاف آراسته اند آنها به حقیقت راستگویان و آنها پرهیزکارانند .

 توضیح : آنچه در مورد انسان می توان سخن گفت و برای انسان ارزشهایی رابر شمرد در این آیه آمده است و انسانیت اگر بر همین یک آیه به بالد حق اوست بی جهت نیستکه خداوند از تمام هستی می خواهد اگر میتوانید آیه و یا کلامی مثل قرآن بیآورید آیه کاملی که اصول و فروع را بیان میکند

        13 سوره رعد :

در طلب رضای خدا صبر پیشه بگیرید و نماز به پا دارید و از آنچه نصیبشان کردیم پنهان به فقرا و آشکار انفاق می کنند و در عوض بدیهای مردم نیکی میکنند اینان منزلگاه نیکو دارند .

 توضیح : حیرت انسان زمانی است که در کلیه این ایات اول خداوند بزرگ صبر و بعد نماز را چون دو بال پرواز معرفی می نماید ، بی جهت نیست اگر بگوییم پیامبر ( ص) فرموده اند (( نماز نور چشم من است )) نمازی که باید صبر در آن الگو باشد تا انسان به خلوص برسد .

         131 سوره رعد :

تو اهل بیت خود را به نماز امر کن و خود نیز به نماز و ذکر خدا صبور باش ما از کسی روزی طلب نمیکنیم بلکه ما به تو روزی میدهیم و بدان عاقبت نیکو از اهل پرهیزگاران است .

 توضیح : عجیب است که خداوند در این آیه خود پیامبر را به نماز و ذکر خدا به صبوری دعوت میکنند بنظر میرسد صبر در عبادت از شایسته ترین اعمالی است که خداوند عاقبت نیکو را هدیه می دهد و از اینگونه انسانها به پرهیزگاران نام می برد آیا زیبا نیست که بیاندیشیم که خداوند پاکی ها باالقابی چنین نیکو انسان را مورد خطاب قرار میدهد اینها همه در سایه سار صبر و نماز است و گفتنی است که اگر نماز قبول درگاه خداوند باشد همه چیز ما را خود میخرد .

با بررسی واژگان آیه 44 ارتباط این دو بال به خوبی روشن می گردد

از باب تذکر بر خود اهمیت صبر در رابطه با فروع دین چون ستاره ای درخشان در وجود هر انسانی کشف و به ظهور می رسد و ما می مانیم و فخر به عالم بشریت

    عون : او را بر آن چیز یاری داد ، در سهم او شریک شد

   الصبر : نگهداشتن خویش از بی تابی ، نگهداشتن زبان از گله و شکایت ، شکیبایی ، بردباری در امر ناپسند ، کفیل بودن ، خویشتن داری کردن

   صلاه : نیایش ، دعا ، نماز ، تحسین برکت از خدا

   خشوع : برای او فروتنی نمودن ، خوار شدن ، ترسیدن ، صدای خود را پایین آوردن ، چشم خود را فرو خوابانیدن ، تعظیم برای خدا ، چیزی ساکن و بی حرکت شدن ، پژمردن برگ ، خشک شدن  زمین از بی بارانی ، خورشید به غروب نزدیک شدن

اهمیت ذکر صبر و صلوه از آنجا پدیدار می گردد که گاه خداوند بر نماز گزاران نیز ایراد کرده است مگر میشود نماز خواند و مورد ماخذه هم قرار گرفت ؟!  اینها مباحثی است که انسان را به این نتیجه میرساند که می شود عبادت خدا کرد اما بهره ای از این عبادت نداشت و لذت نبرد و با حقیقت هستی نا آشنا بود .

کلید این لذت همصحبتی با خالق در (( صبر ))‏است که بر عبادات نیز فرض است هم چون جهاد در راه خدا و نشکستن عهد و پرداختن زکوه لذا می بینیم که اهمیت صبر و نماز تا چه اندازه کار بردی بوده و همه شئونات زندگی بشری را می تواند تحت الشعاع خویش قرار دهد .

انشاءلله که از صابرین باشیم