به  نام خدا

آیه 74 سوره بقره

ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُم مِّن بَعْدِ ذَلِکَ فَهِیَ کَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا یَتَفَجَّرُ مِنْهُ الأَنْهَارُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاء وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَةِ اللّهِ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ (74)

آب صابر است .

صبر داشتن در یک عمل نشان دهنده امید داشتن است ،اگر امید وجود نداشته باشد صبر هم بی معنی است ، صبر بر راهی که امید به هدف نیست کاری است غیر عقلانی .

اگر آب بر اثر صبر خود سنگ را می شکافد و از آن بیرون می آید ،که خداوند به آن مثال می زند( آب از سنگ بیرون می جهد ویا نهر آرام دل سنگ را می شکافد) ، نشانه صبر آب بر هدف است ، که حتی بر خلاف جاذبه زمین عمل می کند واز پایین به بالا می رود (که کاری است بس دشوار).این آیه نشانه صبر وامید آب است بر کاری که می خواهد انجام دهد .

خدا در این آیه به دو چیز بسیار سخت اشاره می کند یکی دلی که قست شده (سخت شده ) وبرای نشان دادن میزان این سختی از مثالی استفاده می کند که قابل فهم باشد برای ما، سنگ سخت ، خداوند می فرمایند سنگ سختی را در نظر بگیرید که سخت هست (پس سنگ نشانه سختی است ) و در ادامه می فرمایند به این سنگ سخت امیدی هست که آبی از آن بجهد یا نهری بیرون بیاید ، یعنی آب قدرت این امر مهم را دارد ، اگر چه با سختی ،اگر چه این امر در ابتدا محال به نظر برسد، اما شدنی است واین هم در سایه صبر ومداومت وتکرار در کار شدنی است .

آب نماد مقاومت ، صبر وامید است، با همه سیالی ولطافت قدرت شکافتن سخترین مخلوقات را دارد (دو امر متضاد )در نگاه نخست آب توان این امر را ندارد اما در پس کوشش وتلاش وصبر وامید به این توان می رسد .

اما وای به حالی سختی دیگر که از آن نام برده دلهایی که از سنگ سختر می شوند وهیچ آبی را یاری شکافتن آن نیست .

آب معلم است ، تا اینجا درسهای بسیار به ما داده ، ما باید سپاسگزار آب باشیم ، در این آیه هم صبر ، امید ، واستقامت را در پس تکرار به ما یاد داد .

واقعه کربلا اگر چه واقعه سختی بود اما صبر خاندان نور آبی  بود که این سنگ را شکافت ونهری روان شد ،

 .زینب توانست همه سنگ های سفت وسخت تاریخ را بشکافد ولطافت وپاکی وجود خاندان پیامبر را به همه نشان دهد .

بی علت نیست که در واقعه کربلا زینب (س) جز زیبایی ندید.

به نام او که نعمتهایش بیشمار است...

آیه 12 سوره مبارکه فاطر

"و ما یستوی البحران هذا عذب فرات سائغ شرابه و هذا ملح اجاج و من کل تاکلون لحما طریا و تستخرجون حلیة تلبسونها و تری الفلک فیه مواخر لتبتغوا من فضله و لعلکم تشکرون"

"این دو دریا یکسان نیستند: این دریائی که آبش گوارا و شیرین و نوشیدنش خوشگوار است، و این یکی که شور و تلخ و گلوگیر است، (اما) از هر دو گوشت تازه می خورید، و وسائل زینتی استخراج کرده می‏پوشید، و کشتی‏ها را در آن می‏بینی که آنها را می‏شکافند (و به هر طرف پیش می‏روند) تا از فضل خداوند بهره گیرید و شاید شکر (نعمتهای او را) بجا آورید. "

و ما یستوی البحران هذا عذب فرات سائغ شرابه و هذا ملح اجاج... با آنکه هر دو روز نخست به صورت قطرات باران شیرین و گوارا از آسمان بر زمین نازل شده‏اند، و هر دو از یک ریشه مشتقند، اما در دو چهره کاملا مختلف با فوائد متفاوت ظاهر گشته‏اند.

 بعضی گفته‏اند: کلمه عذب به معنای آب پاکیزه است، و کلمه فرات به معنای آبی است که سوز عطش را می‏شکند، و یا آبی است که خنک باشد. و کلمه سائغ آن آبی را گویند که از گوارایی، با سهولت به حلق فرو رود. و کلمه اجاج به معنای آبی است که به خاطر شوری و یا تلخی، حلق را می‏سوزاند.

و من کل تاکلون لحما طریا و تستخرجون حلیة تلبسونها - لحم طری به معنای گوشت تازه و لطیف است، و منظور از آن، گوشت ماهی، و یا هم آن و هم گوشت مرغابی دریایی است، و مراد از حلیة که از دریا استخراج می‏کنند، لؤلؤ، مرجان و انواع صدف‏ها است، همچنان که در جای دیگر فرموده: یخرج منهما اللؤلؤ و المرجان.

در این آیه شریفه مؤمن و کافر را به دریای شیرین و شور مثل می‏زند، و یکسان نبودن آن دو را در کمال فطری بیان می‏کند، هر چند که در بسیاری از خواص انسانی و آثار آن مثل همند، ولی مؤمن به همان فطرت اولی و اصلی خودش باقی است، و در نتیجه به سعادت حیات آخرت، و دایمی خود می‏رسد، ولی کافر از آن فطرت اصلی منحرف شده، و وضعی به خود گرفته که فطرت انسانی، آن را پاک و خوشایند نمی‏داند، و به زودی صاحبش به کیفر اعمالش معذب می‏شود.

پس مثل این دو قسم انسان مثل دو دریای شور و شیرین است، که یکی بر فطرت آب اصلی‏اش، که همان گوارایی باشد باقی است، و دیگری (به خاطر اختلاط با املاح) شور شده است، هر چند که در بعضی از آثار نافع شریکند، چون مردم از هر دوی آنها ماهی می‏گیرند، و یا مرغابی شکار می‏کنند، و یا زیور مروارید استخراج می‏نمایند، و یا صدف و مرجان می‏گیرند.

پس ظاهر آیه این است که: زیور استخراج شده از دریا، مشترک بین دریای شور و شیرین است.

ولی جمعی از مفسرین به این ظاهر اشکال کرده‏اند، که لؤلؤ و مرجان تنها از دریای شور استخراج می‏شود، و دریای شیرین نه لؤلؤ دارد و نه مرجان.

و بعضی دیگر پاسخ‏هایی از این اشکال داده‏اند، از آن جمله گفته‏اند: آیه شریفه در مقام بیان مطلق فواید مشترک بین دو نوع دریا است، و این منافات ندارد که بعضی از دریاها اختصاص به بعضی از فواید داشته باشد، گویا فرموده: شما از هر یک انتفاعی می‏برید، و استفاده‏ای می‏کنید، مثلا گوشت تازه از آنها می‏گیرید، و زیور آلات از آنها استخراج می‏نمایید، و کشتی‏ها را می‏بینید که در آنها حرکت می‏کنند، و این منافات ندارد با اینکه زیور تنها از دریای شور استخراج بشود.

یکی دیگر از پاسخ‏ها این است که: آیه شریفه کافر و مؤمن را به آب تلخ و شیرین تشبیه کرده، و آنگاه آب تلخ و شور را بر کافر ترجیح داده، که آب تلخ و شور ماهی و زیور دارد، ولی کافر هیچ فایده‏ای در وجودش نیست.

این آیه شریفه همان را بیان می‏کند که آیه" ثم قست قلوبکم من بعد ذلک فهی کالحجارة او اشد قسوة،" و ذیلش که می‏فرماید:" و ان من الحجارة لما یتفجر منه الانهار و ان منها لما یشقق فیخرج منه الماء و ان منها لما یهبط من خشیة الله" در صدد بیان آن است.

پاسخ دیگری که داده‏اند این است که: جمله و تستخرجون حلیة تلبسونها تتمه تمثیل است و می‏خواهد بفرماید هر چند این دو دریا که در بعضی منافع مثل همند، ولی در آنچه که مقصود بالذات است، با هم تفاوت دارند، چون یکی از آن دو، با چیزی آمیخته شده که آن صفای فطری و خلقی خود را از دست داده.

مؤمن و کافر هم این چنین هستند، هر چند احیانا در پاره‏ای مکارم اخلاقی مثل همند، مثلا هر دو دارای شجاعت و سخاوت می‏شوند، ولی در آنچه که مقصود اصلی از خلقت آن دو است، اختلاف دارند، مؤمن بر آن صفای اصلی و فطری خود باقی است، ولی کافر آن صفا را از دست داده.

بعضی دیگر پاسخ داده‏اند به اینکه: اصلا چه کسی گفته که لؤلؤ و مرجان در آب شیرین تولید نمی‏شود، و صرف اینکه ما آن را ندیده‏ایم دلیل بر عدم آن نمی‏شود.

پس اشکال به اینکه حلیه مختص به آب شور است، از اصل ممنوع است.

بعضی دیگر گفته‏اند: اصل ادعا که آیه شریفه و ما یستوی البحران... تمثیل برای مؤمن و کافر است صحیح نیست، بلکه این آیه در سیاق برشمردن نعمتها به منظور اثبات ربوبیت خدا است، مانند آیه‏ای که جلوتر می‏فرمود: الله الذی ارسل الریاح...، و نیز می‏فرمود: یولج اللیل فی النهار....

پس آیه شریفه در این مقام است که نعمتهای دریاهای مختلف، و شور و شیرین را، و منافع مشترک و مختص آنها را بیان کند، و کاری به مؤمن و کافر ندارد، تا آن اشکال پیش بیاید.

مؤید این وجه این است که: نظیر همین آیه در سوره نحل در سیاق آیاتی آمده که نعمتهای خدا را می‏شمارد، در آنجا می‏فرماید: و هو الذی سخر البحر لتاکلوا منه لحما طریا و تستخرجوا منه حلیة تلبسونها و تری الفلک مواخر فیه و لتبتغوا من فضله و لعلکم تشکرون.

لیکن حق مطلب این است که: اشکال از اصل بی مورد است، و دو دریا در داشتن حلیه مشترکند، همچنان که کتابهایی که در این گونه مسائل بحث می‏کنند، وجود حلیه در هر دو نوع دریا را مسلم دانسته‏اند.

آیات دیگری هم در قرآن کریم اشاره به دو دریای مختلف در کنار هم دارند ... در باب این دو دریا و خصوصیات آنها سخن بسیار است...

 ولی آیه ای بسیار زیبا از سوره مبارکه الرحمن اشاره به دو دریای مختلف دارد که ترجمه آیات این است:

"دو دریای مختلف را در کنار هم قرار داد، در حالی که با هم تماس دارند. اما در میان آن دو برزخی است که یکی بر دیگری غلبه نمی‏کند! پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار می‏کنید؟ از آن دو لؤلؤ و مرجان خارج می‏شود. پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار می‏کنید؟"

 در حدیثی از امام صادق (علیه‏السلام‏) نقل شده است که در تفسیر آیه مرج البحرین یلتقیان... فرمود: علی و فاطمه (علیهماالسلام‏) بحران عمیقان، لا یبغی احدهما علی صاحبه، یخرج منهما اللؤلؤ و المرجان، قال: الحسن و الحسین (علیهماالسلام‏): علی و فاطمه دو دریای عمیقند که هیچیک بر دیگری تجاوز نمی‏کند، و از این دو دریا لؤلؤ و مرجان یعنی حسن و حسین خارج شده‏اند.

دو دریای مختلف، پر از رحمت که یکی بر دیگری غلبه نمی کند و هر دو نورند و نور...و از آن دو لؤلؤ و مرجان خارج می‏شود...

خداوندا سپاس ، سپاس و سپاس به نعمتهایی که بر ما ارزانی کردی

چگونه بندگان ناسپاسی باشیم که انکار کنیم نعمتهایی که گل وجود ما را به محبت آنها سرشتی ؟؟؟؟؟

یادگاری که در این گنبد دوار بماند

بازهم سوره بقره آیه 74

نیاز است قبل از وارد شدن در بحث چند واژه از آیه ترجمه بشه تا همواره مورد استفاده قرار بگیره .

قست = سنگ دلی ، بی رحمی و سفتی

فجره = جاری کرد ، منفجر کرد ، بر انگیخت

شق = شکافتن ، ژاره کردن، سخت گردیدن

هیط = فرود آمدن ، هبوط کردن

مضامین بر داشت شده از آیه 74 سوره بقره

1- رایطه سنگ و دل انسان و اشاره زیبا به سفت تر بودن از سنگ:

مهم است که بدانیم این سختی را خداوند با نرمی آب و بیرون آمدن از دل سنگ سفت بیان می کند ، در مانده بودم از فهم این ارتباط که چگونه می شود با این دو مقوله متضاد به اثبات رسید و این از معجزات قرآن و کلام وحی است که با بیان شیوا از نشدنی های جهان چنان ملاطفت و همراهی می سازد که عقل متحیر از آن می ماند .

2 - خداوند غافل نیست

این نوع تشبیه  برای نزدیک شدن به ذهن ماست و الا روشن است که غفلت از ساحت خداوندی بدور بوده و جایی ندارد و این از باب تذکر ماست که غفلت نکنیم از پدیده های اطراف، و هر کدام سر مشقی برای زندگی ماست و بیان منفی بر اینکه خداوند غافل نیست تاثیر مثبت و فراوانی بر قلب انسان داشته که خود نوعی هشدار می باشد .

3- امید و امیدواری

در این آیه امید برای رستگاری موج می زند و مانند آب جاری می شود که از دل سنگ سخت چگونه روان می گردد . و این بزرگترین وعده برای کسانی است که هیچ امیدی را در خود برای اصلاح نمی بینند به صراحت میفرماید اگر سخت تر از این سنگ نیز باشد این دل ، باز هم امیدی روشن به جریان یافتن زندگی هست ، مانند جوشش آب روان از دل سنگ سخت .

نکات باریکی در بر داشتهای قرآنی وجود دارد که برای آشنایی و شناخت از آن جز استمداد از ذات اقدس خداوندی برای روشن شدن حقایق آن کار دیگری نمی شود کرد .

آخر ، تصور اینکه تکه ای از وجود انسان بنام دل که می تواند با توجه به حجم کم آن از نظر فیزیکی ( که محبت همه هستی در آن جای می گیرد ) به اندازه همه هستی سفتی و زمختی در بر داشته باشد .

اینها واقعیت های تلخی است که در همه اعصار و قرون به کرات آدمیزاده امتحان کرده و تا حضور قیامت را لمس نکرده باشد همه این اتفاقات خواهد افتاد .

4- پاره ای از ترس خداوند فرود می آیند ( ای سنگدلان لجوج بهراسید

در همه این مراحل هر گاه روشنایی و بصیرت و عقل مانند زلالی آب و شفافیت آن جلوه گری نماید (( از خسارت غفلت )) جلو گیری خواهد شد که این ارزشی بس یزرگ و قابل اهتمام است

ما مست می نابیم ما را بنواز از لطف

دل بسته به دلداریم ما را بنواز از لطف

گر ذوق تو را داریم در معرکه هستی

دستی به کلام توست ما را بنواز از لطف